બજેટના કોથળામાંથી કેવું બિલાડું નીકળશે?!

કવર સ્ટોરી -નિલેશ વાઘેલા

અંદાજપત્ર પાછલા અનેક વર્ષથી મધ્યમ વર્ગને અકળાવનારું જ સાબિત થયું છે. ગમે તેવા સંજોગ હોય, ગમે તેવી આશા હોય અને ગમે તે સરકાર હોય! ભલેને ઇલેકશન સામે હોય કે અર્થતંત્રનો વિકાસ સારો હોય અને સરકારની તિજોરી છલકાતી હોય! મધ્યમ વર્ગને હંમેશાં ઠેંગો જ મળે છે. આ વર્ષે ફરી આશાના તોરણો બંધાયા છે. સવાલ પણ ફરી એ જ છે, શું મધ્યમ વર્ગના કરવેરાની તકલીફ આ વખતે આખરે ઓછી થશે? આપણે અંદાજપત્ર પહેલાના અહેવાલોમાં જે સંકેત મળ્યા છે તેનો તાગ મેળવવાનો પ્રયાસ કરીએ.

તાજેતરના સમયમાં મોટાભાગના અંદાજપત્રમાં વ્યક્તિગત આવકવેરાના મોરચે મધ્યમ વર્ગની છેતરપિંડી જ થઇ છે, તેમ છતાં આ વર્ષે ફરી અપેક્ષાઓ આસમાને પહોંચી છે. આ વખતે, કરવેરા ઘટાડાની અપેક્ષાઓ વધુ વર્ગમાં છવાઈ ગઈ છે કારણ કે ફુગાવો મધ્યમ વર્ગની ખરીદશક્તિને સતત ક્ષીણ કરી રહ્યો હોવાથી કરદાતાઓના જીવનધોરણમાં તો અધોગતિ થઇ જ રહી છે, પરંતુ એકંદર અર્થતંત્રને પણ વપરાશી માગ ઘટવાથી ફટકો પડી રહ્યો છે. સવાલ એ છે કે, શું નાણાં પ્રધાન આ વખતે મધ્યમ વર્ગ માટે કોઇ માયા દેખાડશે? આનો જવાબ તો આપણે પહેલી ફેબ્રુઆરીએ જાણીશું. જેમ જેમ બજેટ નજીક આવી રહ્યું છે, તેમ તેમ મધ્યમ વર્ગના કરદાતા આવશ્યક ચીજવસ્તુઓના વધતા ભાવમાંથી પોતાનો માર્ગ શોધવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે, અને એ સાથે આવકવેરા દરમાં રાહતની અપેક્ષાઓ વધી રહી છે. એક અહેવાલમાં જણાવાયું હતું કે બજેટ 2025 રજૂ કરતા પહેલા, સરકાર વધારાની છૂટછાટો કે રાહતો નાબૂદ કરીને નવી કર વ્યવસ્થા જાળવી રાખવાનું લક્ષ્ય ધરાવે છે, અલબત્ત અમુક થ્રેશોલ્ડ લિમિટ અને સ્લેબ માળખામાં ફેરફાર કરવા પર પણ વિચાર કરી રહી છે.

આનું એક અર્થઘટન એવું પણ થાય છે કે, સરકાર આંકડાકીય માયાજાળ રચીને મધ્યમ વર્ગને અત્યારે જૂની કરવેરા પદ્ધતિમાં જે નાનીમોટી રાહતો કે છૂટ મળે છે તે પણ પાછી ખેંચી લેવા માગે છે અને અત્યાર સુધી વૈકલ્પિક રહેલી નવી કરવેરા પદ્ધતિ ફરજિયાત બનાવવાની તૈયારીમાં છે! આવકવેરા દર સામાન્ય રીતે બજેટ પ્રક્રિયામાં અંતિમ તબક્કામાં સમાવિષ્ટ અંતિમ ઘટકોમાંનો એક છે. શનિવારે રજૂ થનારા આ વર્ષના બજેટ પહેલા, કંપનીઓ અને અર્થશાસ્ત્રીઓ સહિત વિવિધ હિસ્સેદારોએ કરદાતાઓ, ખાસ કરીને મધ્યમ વર્ગ પરના ભારણને ઘટાડવા માટે કર દરોમાં ફેરફાર કરવાની દલીલ કરી છે, જે ધીમી માગને ધ્યાનમાં રાખીને કરવામાં આવી છે.

જોકે આપણે જાણીએ છીએ કે ગયા વર્ષ ઇલેકશન માથે હોવા સાથે ટોચના ઔદ્યોગિક સંગઠનોએ જેમ મધ્યમ વર્ગને કરવેરામાં રાહત આપવાની અપીલ કરી હતી, કે જેથી તેમની ખરીદશક્તિ વધે તો વપરાશી માગને આધારે એકંદર અર્થતંત્રને પણ ટેકો મળે. જોકે સરકારે પ્રજાને ભયંકર નિરાશાની ભેટ આપી હતી.

ગયા વર્ષે, નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારામને પગારદાર વ્યક્તિઓ માટે પ્રમાણભૂત કપાત વધારીને રૂ. 75,000 કરી હતી અને ટેક્સ સ્લેબમાં સુધારો કરવા સાથે એવો દાવો કર્યો હતો કે આ ફેરફારોથી કરદાતાઓને રૂ. 17,500નો ચોખ્ખો ફાયદો થશે. તમને થયો હોય તો ગણતરી કરી જુઓ!

આ વખતે સ્ટાન્ડર્ડ ડિડકશન અને સ્લેબમાં કેટલાક ફેરફારો અપેક્ષિત છે. આધારભૂત સાધનો અનુસાર આ વખતના અંદાજપત્ર સંદર્ભની સરકારની આંતરિક ચર્ચાઓ પ્રમાણભૂત કપાત (સ્ટાન્ડર્ડ ડિડકશન)માં વધુ વધારો કરવા પર કેન્દ્રિત રહી છે.

જો આ સાચું હોય તો આ પગલાથી તમામ કરદાતાઓને નોંધપાત્ર રાહત મળવાની અપેક્ષા છે. આ ઉપરાંત, મધ્યમ વર્ગના ગ્રાહકોની આવકમાં બચત થાય એને તેમના પરનો કરવેરાનો બોજ હળવો થાય એ માટે દબાણ વધી રહ્યું હોવાથી ઊંચી આવક ધરાવતા બ્રેકેટમાં આવનારા વર્ગ સહિત વિવિધ સ્લેબમાં કરવેરાની જવાબદારીઓ ઘટાડવાની દરખાસ્તો કરવામાં આવી છે. હવે સરકારે દરખાસ્ત સાંભળી છે કે નહીં તે શનિવારે ખબર પડશે.

આરોગ્ય અને પેન્શન ખર્ચ પર વધારાની છૂટછાટોની માગ થઇ છે. આ બાબત ખરીદશક્તિ સાથે સીધી સંકળાયેલી નથી, આમ છતાં આ બાબતમાં સરકાર કૂણી રહે એવી શક્યતા છે. જોકે, એ બાબત ધ્યાનમાં લેવી ઘટે કે, સરકાર નવી કર વ્યવસ્થામાં દરોના શુદ્ધિકરણ એટલે કે રાહતમુક્ત દરોનો યુગ શરૂ કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં આરોગ્ય વીમા અને પેન્શન યોગદાન જેવા આવશ્યક ખર્ચ માટે છૂટછાટો વધારવાની પણ દરખાસ્તો છે.

આ બાબત ખાસ કરીને ભારતમાં સંબંધિત છે, જ્યાં સરકારી કર્મચારીઓ સિવાયની વ્યક્તિઓ પાસે ઘણીવાર સલામતી, સિક્યોરિટી નેટનો અભાવ હોય છે. સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના એક અહેવાલમાં 50,000 રૂપિયા સુધીના આરોગ્ય વીમા મુક્તિ અને 75,000 રૂપિયા અથવા તો એક લાખ રૂપિયા સુધીના રાષ્ટ્રીય પેન્શન યોજના યોગદાનની હિમાયત કરવામાં આવી છે.bજો સરકારે 10થી 15 લાખ રૂપિયાની કરપાત્ર આવક ધરાવતી વ્યક્તિઓ માટે 15 ટકા લેવી રજૂ કરતી વખતે ટોચના કરવેરાના દરને 30 ટકાના દરે જાળવી રાખે (જે 12-15 લાખ રૂપિયા કમાતા લોકો માટે હાલના વીસ ટકાથી વિપરીત છે), તો તેનાથી સરકારને વાર્ષિક 16,000 કરોડ રૂપિયાથી 50,000 કરોડ રૂપિયા સુધીની આવકનું નુકસાન થઈ શકે છે.

એ જ રીતે, જો 15 લાખ રૂપિયા કે તેથી વધુ કમાણી કરનારાઓ માટે ટોચનો દર 30 ટકાથી ઘટાડીને 25 ટકા કરવામાં આવે, તો સૂચિત છૂટછાટો સાથે, સંભવિત આવક અસર 74,000 કરોડ રૂપિયાથી 1.1 લાખ કરોડ રૂપિયા સુધી વધી શકે છે. જીડીપીની ટકાવારીના ધોરણે આ આંકડા ઘણાં નાના છે. જોકે, સરકાર કે નાણાં મંત્રાલય દેશમાં એક કરોડની કિંમતની વેચાતી કાર અને જ્વેલર્સના અધધધધધ ટર્નઓવરને જોતા મધ્યમ વર્ગનો વિચાર જ માંડી વાળતું હોય એવું લાગે છે. ભય તો એ વાતનો છે કે, સરકાર લાડકી બહેન અને લાડકા કિસાનોને જે લહાણી કરી રહી છે અને કરે છે તેની કિંમત મધ્યમ વર્ગ પાસેથી વસૂલ ના કરે!

દેશ દુનિયાના મહત્ત્વના અને રસપ્રદ સમાચારો માટે જોઈન કરો ' મુંબઈ સમાચાર 'ના WhatsApp ગ્રુપને ફોલો કરો અમારા Facebook, Instagram, YouTube અને X (Twitter) ને