Union Budget 2025 league begins with Economic Survey presumption successful Parliament

ભારતીય બજેટનો ઈતિહાસ વર્ષો જૂનો છે અને સમયાંતરે તેમાં ઘણા મોટા ફેરફારો અને ઘટનાઓ જોવા મળી છે. દર વર્ષે બજેટ રજૂ કરવાની પ્રક્રિયા માત્ર આર્થિક નીતિઓને આકાર આપતી નથી, પરંતુ તે દેશની રાજકીય અને સામાજિક પરિસ્થિતિને પણ અસર કરે છે. આવો, ભારતીય બજેટ સાથે જોડાયેલી કેટલીક રસપ્રદ તથ્યો અને ઐતિહાસિક ઘટનાઓ જાણીએ.

Also work : Economic Survey 2025: જાણો.. વર્ષ 2030 સુધી ભારત કેવી રીતે બનશે દુનિયાની ત્રીજી મોટી અર્થવ્યવસ્થા

indiatimes

ભારતનું પ્રથમ બજેટઃ ભારતનું પ્રથમ બજેટ જેમ્સ વિલ્સન દ્વારા 18 ફેબ્રુઆરી 1860ના રોજ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ બજેટ બ્રિટિશ વાઇસરોયની કાઉન્સિલમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને તેનો હેતુ ભારતની નાણાકીય સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરવાનો હતો. આ બજેટમાં ઘણી નવી કર નીતિઓ રજૂ કરવામાં આવી હતી.

indiatimes

સ્વતંત્ર ભારતનું પ્રથમ બજેટઃ સ્વતંત્ર ભારતનું પ્રથમ બજેટ 26 નવેમ્બર 1947ના રોજ આરકે સન્મુખમ ચેટ્ટીએ રજૂ કર્યું હતું. આ બજેટ આઝાદી પછી દેશની આર્થિક સ્થિતિ સુધારવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું હતું. આમાં કોઈ નવા ટેક્સની જાહેરાત કરવામાં આવી નહોતી, પરંતુ માત્ર વર્તમાન આર્થિક સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું.

બજેટનો સમયઃ 1924થી 1999 સુધી ભારતીય બજેટ દર વર્ષે ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા કાર્યકારી દિવસે સાંજે 5 વાગ્યે રજૂ કરવામાં આવતું હતું. નાણાકીય હિસાબો તૈયાર કરતા અધિકારીઓને આરામ આપવા માટે સર બેસિલ બ્લેકેટે આ પ્રથા શરૂ કરી હતી. જોકે, 2000માં યશવંત સિંહાએ સવારે 11 વાગ્યે રજૂ કરવાની પ્રથા શરૂ કરી હતી.

the hindu

મહિલાઓની ભાગીદારીઃ ઈન્દિરા ગાંધી 1970માં નાણામંત્રી હતા ત્યારે બજેટ રજૂ કરનાર પ્રથમ મહિલા બન્યા હતા. ત્યારબાદ, નિર્મલા સીતારમણે 2019 માં નાણા પ્રધાન તરીકે બજેટ રજૂ કર્યું અને આ પદ સંભાળનાર બીજા મહિલા છે.

India today

સૌથી લાંબુ અને ટૂંકું બજેટ ભાષણઃ નાણા મંત્રી નિર્મલા સીતારમણે 2020માં 2 કલાક 42 મિનિટનું સૌથી લાંબુ બજેટ ભાષણ કરવાનો રેકોર્ડ બનાવ્યો હતો. તેમજ, હિરુભાઈ પટેલે 1977માં માત્ર 800 શબ્દોનું સૌથી નાનું બજેટ ભાષણ આપ્યું હતું.

બજેટ રજૂ કરતા વડા પ્રધાનઃ અત્યાર સુધીમાં ત્રણ વડા પ્રધાન બજેટ રજૂ કર્યું હતું. પંડિત જવાહરલાલ નેહરુ (1958), ઈન્દિરા ગાંધી (1970) અને રાજીવ ગાંધી (1987) કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરી ચૂક્યા છે. આ દર્શાવે છે કે, દેશના ટોચના નેતાઓ પણ આર્થિક નીતિઓના ઘડતરમાં સક્રિયપણે ભાગ લે છે.

Also work : કોંગ્રેસે રાષ્ટ્રપતિનું કર્યું ‘અપમાન’: સોનિયા ગાંધીના નિવેદન મુદ્દે PM Modiએ કર્યો પ્રહાર

બજેટ તૈયાર કરવાની વિધિઃ બજેટ છપાય તે પહેલા નાણા મંત્રાલયમાં ‘હલવો’ ખાવાની વિધિ કરવામાં આવે છે. આ ધાર્મિક વિધિ દરમિયાન અને પછી, નાણા મંત્રાલયના અધિકારીઓ કોઈપણ બાહ્ય સંપર્કથી દૂર રહે છે અને ફક્ત તેમના કામ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

indiatimes

કાળું બજેટઃ 1973-74ના બજેટને “બ્લેક બજેટ” કહેવામાં આવતું હતું, કારણ કે સરકારનો કુલ ખર્ચ કુલ આવક કરતા વધુ હતો.

દેશ દુનિયાના મહત્ત્વના અને રસપ્રદ સમાચારો માટે જોઈન કરો ' મુંબઈ સમાચાર 'ના WhatsApp ગ્રુપને ફોલો કરો અમારા Facebook, Instagram, YouTube અને X (Twitter) ને