China-Pakistan: ‘चिकन नेक’वर चीन-पाकिस्तानचा कब्जा? भारतासाठी ठरणार धोकादायक?

तालिबान (China-Pakistan) : तालिबानशी संघर्ष सुरू झाल्यानंतर, आता पाकिस्तानमध्ये अफगाणिस्तानचा एक भाग असलेल्या (Wakhan Corridor) वाखान कॉरिडॉरवर कब्जा करण्याची संघर्ष सुरु आहे. परंतु याद्वारे (China-Pakistan) पाकिस्तान एका दगडात दोन पक्षी मारू इच्छित आहे. एक म्हणजे तालिबानला धोरणात्मक धक्का देणे आणि दुसरे म्हणजे भारताविरुद्ध एक नवीन आघाडी उघडणे आहे. जगातील काही उंच पर्वतरांगांनी वेढलेला एक अरुंद भूभाग, ‘वाखान कॉरिडॉर’ हा 19 व्या शतकातील ब्रिटिश भारतीय साम्राज्य आणि झारवादी रशिया यांच्यातील ‘ग्रेट गेम’चा परिणाम आहे.

Pakistan fails to recognize that if they interruption Afghan sovereignty of the Wakhan Corridor, Afghan volition enactment with India to liberate Pakistan Occupied Gilgit-Baltistan (PoGB) and re-integrate it with India.

Wakhan Corridor is simply a reddish enactment for the Afghan. Pakistan beryllium aware. pic.twitter.com/2SNvVfvgMl

— Levi Nagawkar (@Levi_Nagawkar) January 10, 2025

चीनसाठी वाखान कॉरिडॉर महत्वाचे का?

अफगाणिस्तानचा एक दुर्गम भाग, जो अधिकृतपणे तालिबानच्या नियंत्रणाखाली आहे. तो ‘वाखान कॉरिडॉर’ (Wakhan Corridor) चीनसाठी धोरणात्मकदृष्ट्या महत्त्वाचा बनत चालला आहे. जो या विरळ लोकसंख्येच्या, खडकाळ प्रदेशावर नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न करत आहे. हा प्रश्न सोडवण्यासाठी तालिबान अधिकाऱ्यांशी चर्चा करत आहे. ‘वाखान कॉरिडॉर’ फक्त 13 किलोमीटर रुंद आहे आणि त्याला अफगाणिस्तानचा ‘चिकन नेक’ (Chicken Neck) म्हणतात.

‘वाखान कॉरिडॉर’ (Wakhan Corridor) हा पृथ्वीवरील सर्वात दुर्गम भागांपैकी एक आहे आणि अफगाणिस्तानच्या बदख्शान प्रांताला चीनच्या शिनजियांग प्रदेशाशी जोडतो. हे उत्तरेकडील ताजिकिस्तानच्या गोर्नो-बदाख्शान स्वायत्त प्रदेशाला (China-Pakistan) पाकिस्तानच्या खैबर पख्तूनख्वा प्रांतापासून आणि दक्षिणेकडील पाकव्याप्त काश्मीरमधील गिलगिट बाल्टिस्तान प्रदेशापासून वेगळे करते. ही पट्टी 350 किलोमीटर लांब आणि 13 ते 65 किलोमीटर रुंद आहे. त्याचे एकूण क्षेत्रफळ 10,300 चौरस किलोमीटर आहे आणि लोकसंख्या फक्त 15,000 आहे. परंतु, मागासलेला प्रदेश असूनही, या अरुंद भूभागात चीनचा रस लक्षणीयरीत्या वाढला आहे, जो त्याच्यासाठी “सत्तेचा कॉरिडॉर” (Wakhan Corridor) बनू शकतो.

चीनला वाखान कॉरिडॉरवर नियंत्रण ठेवणे शक्य?

‘वाखान कॉरिडॉर’ (Wakhan Corridor) चीनसाठी महत्वाचे, हे नवीन नाही. गेल्या दशकापासून बीजिंगला हा दुर्गम प्रदेश महत्वाचा आहे. बीजिंगने पहिल्यांदा चीन-पाकिस्तान-इकॉनॉमिक-कॉरिडॉर (CPEC) प्रस्तावित केला, तेव्हा त्याचे महत्त्व लक्षात आले. (China-Pakistan) चीनचे महत्त्वाकांक्षी US$66 अब्ज रस्ते आणि पायाभूत सुविधा नेटवर्क पाकिस्तानमध्ये, जे बीजिंगच्या बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्हचा भाग असेल. बीजिंग मध्य आशियाशी जोडण्यासाठी आणि चीनला मध्य आणि पश्चिम आशिया आणि नंतर युरोपशी जोडणाऱ्या प्राचीन सिल्क रोडला पुनरुज्जीवित करण्यासाठी CPEC चा विस्तार वाखान कॉरिडॉरपर्यंत करणार आहे.

2011 मध्ये, ताजिकिस्तानने (Wakhan Corridor) वाखान कॉरिडॉरजवळील पामीर पर्वतरांगांमधील 386 चौरस मैल (1000 चौरस किमी) जमीन चीनला दिली. त्याच वेळी, 2016 मध्ये, ऑस्ट्रेलियाच्या लोली इन्स्टिट्यूटने अहवाल दिला होता की, चीनने वाखान कॉरिडॉरच्या ताजिकिस्तानच्या बाजूला लष्करी उपस्थिती कायम ठेवली आहे आणि (Wakhan Corridor) वाखान कॉरिडॉरमध्ये कायमस्वरूपी लष्करी तळ उभारण्याचा विचारही करत आहे. तथापि, काबूलमधील अमेरिकेचे समर्थन असलेले सरकार या प्रदेशातील बीजिंगच्या योजनांमध्ये अडथळा आणत होते.

पण, ऑगस्ट 2021 मध्ये तालिबानने सत्ता हाती घेतल्यानंतर, चीनने पुन्हा आपल्या योजना सुरू केल्या. ऑक्टोबर 2023 मध्ये, अफगाणिस्तानचे कार्यवाहक परराष्ट्र मंत्री अमीर खान मुत्ताकी यांनी तिबेटमध्ये तिसऱ्या ट्रान्स-हिमालयीन आंतरराष्ट्रीय सहकार्य मंचाच्या वेळी चीनचे परराष्ट्र मंत्री वांग यी यांची भेट घेतली. चीन (China-Pakistan) आणि अफगाणिस्तानमधील व्यापारासाठी ‘वाखान कॉरिडॉर’ (Wakhan Corridor) उघडण्याबाबत चर्चा करण्यात आली आहे.