राष्ट्रनिर्माणाच्या प्रयत्नांमध्ये चित्रपटांची महत्त्वपूर्ण भूमिका; कार्यशाळेत मान्यवरांनी व्यक्त केली भावना

छत्रपती संभाजीनगर : फिप्रेसी ही चित्रपट समीक्षकांची आंतरराष्ट्रीय संघटना आहे. फिप्रेसी भारत हे जगभरातील महोत्सवांमधून उत्तम चित्रपट निवडून त्यांना पुरस्कार प्रदान करतात. त्या पुरस्कारांना आंतरराष्ट्रीय सन्मान मानला जातो. या समितीचे ज्युरी अध्यक्ष ज्येष्ठ लेखिका व चित्रपट समीक्षक लतिका पाडगांवकर व शीलादित्य सेन (पश्चिम बंगाल), जी. पी. रामचंद्रन (केरळ) हे मान्यवर या समितीत सदस्य असून आज एमजीएम विद्यापीठाच्या व्ही. शांताराम प्रेक्षकगृहात यांच्या प्रमुख उपस्थितीत कार्यशाळा संपन्न झाली. यावेळी प्रा. डॉ. रेखा शेळके, प्रा. शिव कदम, विद्यार्थी व सर्व संबंधित मान्यवर उपस्थित होते.

भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या आव्हानांबाबत आणि जागतिक स्तरावरील त्यांच्या यशाबाबत चर्चा करताना ज्येष्ठ चित्रपट समीक्षक जी. पी. रामचंद्रन म्हणाले, चित्रपट हे तांत्रिक माध्यम म्हणून भारतात वसाहती कालखंडात जुलै १८९६ मध्ये दाखल झाले. लुमियर ब्रदर्स यांच्या बॉम्बेतील वॉटसन हॉटेल येथे पहिल्या स्क्रीनिंगने भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या लोकप्रियतेच्या प्रवासाला सुरुवात केली. या माध्यमाने देशाच्या राष्ट्रनिर्माणाच्या प्रयत्नांमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत स्थानिक संस्कृतीला प्रोत्साहन दिले.

बॉलीवूड भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या या प्रवासाचे प्रतीक मानले जाते. त्याचे गीत, विनोद, नाट्य, आणि चमकदार दृश्यांचा संगम असलेले चित्रपट एक विशिष्ट अनुभव निर्माण करतात. दरम्यान, १९७० च्या दशकात आलेल्या समांतर चित्रपट चळवळीने अंकुर आणि भूमिका यांसारख्या वास्तववादी चित्रपटांद्वारे बॉलीवूडच्या साचेबद्ध कथांना एका वेगळ्या परिप्रेक्षातून सादर केले. भारतीय चित्रपटसृष्टीने सीमांच्या पलीकडे जाऊन आंतरराष्ट्रीय प्रेक्षकांना भुरळ घातली आहे. राज कपूर यांची सोव्हिएत युनियनमधील लोकप्रियता, स्लमडॉग मिलियनेअर, आरआरआर, आणि द लंचबॉक्स सारख्या चित्रपटांचा जागतिक स्तरावर मिळालेला प्रतिसाद याचा पुरावा आहे. नेटफ्लिक्स आणि अमेझॉन प्राइमसारख्या प्लॅटफॉर्म्समुळे भारतीय चित्रपटसृष्टीला जागतिक पातळीवर पोहोचण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे, ज्यामुळे विविध कथा सांगण्याची आणि आंतरराष्ट्रीय प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचण्याची संधी मिळत आहे. भारतीय चित्रपटसृष्टीने जागतिक महत्त्व टिकवून ठेवण्यासाठी विविध कथा सांगणे, प्रादेशिक उद्योगांना पाठिंबा देणे, डिजिटल प्लॅटफॉर्मचा फायदा घेणे आणि निर्मिती गुणवत्तेला उंचावण्यासाठी प्रगत तंत्रज्ञानात गुंतवणूक करणे गरजेचे आहे. चित्रपट केवळ करमणुकीचे साधन न राहता सांस्कृतिक देवाणघेवाणीचे आणि जागतिक प्रभावाचे एक प्रभावी माध्यम बनले आहे. आव्हानांना सामोरे जाताना आणि विविधतेचा उत्सव साजरा करताना, भारतीय चित्रपटसृष्टीने जागतिक सिनेमा क्षेत्रात आपली ठाम ओळख निर्माण करण्याची क्षमता सिद्ध केली असल्याचे या परिसंवादात मान्यवरांनी सांगितले.

भारतीय चित्रपटसृष्टी समोरील आव्हाणांविषयी बोलत असताना कार्यशाळेत मान्यवरांनी कॉर्पोरेट प्रभाव, पायरसी, सेंसरशिप, जागतिक स्पर्धेसह बॉलीवूडला भारताच्या सांस्कृतिक विविधतेचे खरे प्रतिनिधित्व करण्यात अडचण येत असल्याचे यावेळी मान्यवरांनी सांगितले. भारतीय चित्रपटसृष्टीचे उल्लेखनीय रूपांतर झालेले आहे. यामध्ये मूक चित्रपटांपासून गाणी आणि नृत्य यांची जोड असलेल्या ध्वनीचित्रपटांपर्यंतचा प्रवास झालेला आहे. मराठी, बंगाली, तमिळ, तेलुगू आणि मल्याळम चित्रपटसृष्टीने स्वतंत्रपणे प्रगती करत भारताच्या भाषिक विविधतेचे प्रतिबिंब निर्माण केले आहे. रिळापासून डिजिटल युगापर्यंत, नवकल्पनांनी निर्मिती व पाहण्याच्या अनुभवाला नवे रूप दिले आहे. सुरुवातीच्या काळात पुराणकथा व लोककथांवर आधारित चित्रपट, तर आधुनिक काळातील चित्रपट पारंपरिक विषय आणि आधुनिक कथा यांचे मिश्रण करत असल्याचे कार्यशाळेत सांगण्यात आले.